Startravelling with TheRitz

Gisterenavond de Maatweg weer bezocht. En dat is geen gekke plek op 11 minuten rijden vanaf huis. De Knardijk is weliswaar beter, maar ook ~30 minuten verder rijden en de laatste tijd begint het daar tegen te vallen: vaak vocht (inversielaag?)en een lichtkoepel van formaat op ZO (Zeewolde & Harderwijk).

De Propus was bijna 6 maanden niet meer uitgelaten en dat bleek ook wel. Ik liep te hannessen met de uitlijnen RDF, collimeren… daarna opnieuw de RDF uitlijnen ^_^. Daarna gekeken naar Jupiter (overgang van Io!), M51 waar ik nog opvallend veel van zag met de waardeloze transparantie en de Eskimo Nevel (planetaire nevel). Mars lukte niet: ik zag drie Marsen over elkaar. Zo te zien een vocht/vuil probleem op de vangspiegel waar ik naar moet kijken. Na een uur had ik het wel gezien in deze verder niet beste omstandigheden en zwaaide ik af.

Verbeterpunten na deze sessie:

• dikker, koude bestendiger balanselastiek zoeken;
• vangspiegel is te vies zo te zien (of dauwverwarming niet goed genoeg?);
• bewoners Eemdijk aanschrijven lampen uit te doen (ze lichtkotsen daar steeds meer);
• volgende keer stoeltje weer meenemen want vergeten.

Al met al behoorlijk geslaagd maar ik wacht nog steeds op die ene, kraakheldere nacht!

Na lange, lánge tijd weer een image gemaakt. Dit keer van Jupiter. De seeing was waardeloos. Dat was extra jammer omdat de omstandigheden de dag ervoor véél beter waren! Toen waren de gemaakte captures (á 3000 frames per stuk) alledrie corrupt en tegen de tijd dat ik het goed had was het bewolkt

Affijn, niet getreurd en de dag erna in de herkansing. Het werkt nu in ieder geval.

Gebruikte apparatuur:

- Meade LX200 ACF 14″

- Point Grey FireFly MV 0.3 mono

- FireCapture (gemod speciaal voor de FireFly camera)

- bewerking in AS!2 en wavelets in Registax 5

Jupiter op 4 februari

Na maanden stofvangen heb ik gisteren de spiegel van de Propus schoongemaakt. Daar lag een flinke laag stof op. Nou ben ik geen fan van spiegels schoonmaken (ik doe het liever niet) maar nu was het wel nodig. Bovendien was ik benieuwd of het vlekje of krasje nou echt een vlekje of krasje was… Na het schoonmaken (wiki) ben ik er helaas achter dat de vlek een daadwerkelijke kras is. Zonde natuurlijk, op een Orion Optics UK Research Grade. Enige troost is dat ik het niet gedaan heb en dat de prijs er naar was.

Na de schoonmaakactie was het helder. Of leek het, want buiten aangekomen was het maar matig helder en de transparantie was om te huilen. Een blik op Jupiter en ook de seeing bleek slecht. Jammer, maar toch lekker gekeken naar de reuzenplaneet met dansende maantjes.

Voor vanavond of morgenavond staat een starparty voor beginners van Publiekssterrenwacht Schothorst op het programma. Vanavond zal wel niet lukken, dus hopen dat we ze morgen wat kunnen laten zien. Inmiddels een klein objectenlijstje klaar voor deze maand:

• NGC 2359 PN “Thor’s Helmet” – hemlvorm zichtbaar v.a. 10″
• NGC 2261 RN “Hubble’s Variable Nebula 200-250x
• M82 Gx “Sigar Galaxy”
• NGC 2403 Gx – spiraalarmen zichtbaar
• NGX 2264 OC met Cone Nebula en Snowflake Cluster
• NGC 457 OC “ET Cluster” – asterisme
• M46 OC met NGC2438 PN – blink de PN met een OIII filter
• NGC 2362 OC “The Mexican Jumping Star” – heldere ster in open cluster
• NGC2419 GC “The Intergalactic Wanderer”

Nu nog heldere nachten…

En toen kon ik twee hobby’s combineren: telescopen @ night, fietsen @ daytime.

Van donderdag 5 tot en met maandag 9 september was ik daar samen met forumleden Nikao, Dick en Surya en aanhang (neef van Dick, een maat van Nikao en -sommigen wel bekend- Victor van Wulfen). De dag ervoor waren de meesten al aangekomen en genoten woensdag op donderdag van een mooie sterrenhemel. Ik werd donderdag verblijd met 33 graden bij aankomst en een heldere nacht in het verschiet. Maar eerst natuurlijk settelen.

Surya was de hekkensluiter met aankomst om 21:00 en toen konden we lekker aan de slag in de tuin van de gîte. Het was mooi en met een aangename temperatuur kon ik een bak objecten zien. Een echte lijst had ik niet gemaakt want ik wilde vooral de nieuwe telescoop testen. Ik moest voor het eerst werken zonder zoeker en heb op deze kijker alleen een RDF tot mijn beschikking. Het zoeken en vinden ging me gelukkig prima af, al vind ik de starhops een stúk lastiger nu. Vooral omdat ik de feeling weer moet krijgen hoe groot het beeldveld in het zoek-oculair is.

Melkweg op zuid

De revue passeerden, in willekeurige volgorde want dit komt zo even

uit mijn hoofd rollen:

• NGC 7008 (leuke PN in Le Gentil 3!)
• NGC891 die met goed kijken altijd een flinke boel detail laat zien
• de Veil Nebula (heb ik zeker mooier gezien, transparantie was zo-zo)
• M33 met dit keer alleen het helderste H-II gebied NGC 604
• NGC7331 (met 10″ niks gezien van de Deer Lick Group)
• M31, Mayal-II door de LX200 van Victor
• NGC281 Pacman (zéér zwak)
• IC59 maar niks gezien of het moet die waas zijn geweest ^_^
• M11 Wild Duck Cluster,..meh
• M22 (mooi!)
• M27 (helder! whoop!)
• M57 (wat een leuk voorgrondsterretje trouwens)
• de Garnet Star
• en de klapper was toch wel de Triple Cave Nebula: mijn eerste echt goede blik op een donkere nevel.

Tussen de bedrijven door liet ik (“pluizenkijker”) aan de astrofotografen (“knoppendouwers”) wat objecten zien en bij vlagen waren we jaloers op elkaars kennis, kunde en spullenboel.

De kijker gedroeg zich prima maar omdat ik de shroud vergat besloeg de primary op donderdag wel. Dat trok bij toen de shroud er om zat maar echt dauwvrij werd hij niet meer. Het kon de pret echter niet drukken. Met de donkerte zat het goed: SQM 21.15, de transparantie was wat minder en M33 liet zich héél vaag zien aan mijn blote oog.

Melkweg boven gîte

Zondag kregen we een kadootje van Wodan: we mochten na 02:00 toch nog even waarnemen! De SQM liep ietsje minder hoog op, tot zo’n 21.0 met uitschieters naar 21.1. En alhoewel dat niet al te denderend is hebben we ons zeker vermaakt en werden er nog wat objecten gefotografeerd en bekeken. Ik zag die avond o.a.:

• Caroline’s Rose (dank voor de tip, Matthijs!)
• M74 waarbij ik één spiraalarm ontwaarde
• NGC660 die ik niet te pakken kreeg
• nog maar een keer de Veil Nebula omdat het kan
• de Blinking Planetery in Cygnus (klein dingetje)
• nog een keer NGC7331 maar dit keer gooide de transparantie echt roet in het eten

De Blue Flash in Delphinus kreeg ik ook niet te pakken, vooral omdat het starhoppen met deze nieuwe configuratie (dus minus zoeker) me moeilijker afgaat.

Het straatje voor het huis

Het zal de oplettende lezer niet ontgaan zijn dat er niks gemeld staat over vrijdag en zaterdagavond. Dat klopt. Die twee nachten waren nat en bewolkt. Op die momenten, en overdag, gedroegen we ons als mannen zonder vrouwen onder elkaar met f

De lokatie is verder fantastisch. Veel ruimte op het veld maar tot 23:00 helaas wel een straatlantaarn in de straat. We zijn bezig die uit te krijgen maar le maire werkt (nog) niet mee. Misschien in de toekomst. Daarmee is deze gîte vooralsnog alleen geschikt in de zomerse maanden waarbij september de beste kaarten heeft. In het voorjaar zul je ons er niet zien omdat de lamp dan vanwege de kale bomen waarnemen tot 23:00 onmogelijk maakt.lauwe grappen waarbij de rijke Surinaamse en joodse cultuur regelmatig belachelijk werd gemaakt (Surya en ondergetekende zullen ons beklag doen bij de autoriteiten), opmerkingen maken over elkaars voorkomen en Surya liet ons schrikken door met wit bloempje achter het oor zijn been over de leuning van de trap te gooien. Waar het nivo ‘s nachts astronomisch hoog was zo veel werd er overdag gelolbroekt. Tegen de tijd dat het maandag was had ik buikpijn van het lachen. Tel daarbij op een sportieve uitspatting met de meegenomen mountainbike op de Route VTT de Lalobbe door het bos in de omgeving (vos gezien) en ik had een goed weekend.

Een leuk weekend dus, met veel astronomie, lolbroekerij, genoeg te snaaien en te drinken en warme bedden en een deur die sluit ;-b Volgende halte voor mij is Grandpré volgende maand en dan in April op naar Hohen Woos!

Filmpjes!

Twee keer in één week, dat is niet vaak voorgekomen de laatste maanden. Na een druk bezet sociaal weekend toch nog een avond doorhalen in de nacht van zaterdag 3 op zondag 4 augustus. Het werd een rommelige avond, zonder plan en dat was te merken. Er kwam maar weinig in de kijker. Niks erg, ik ben de Propus aan het leren kennen en dan vooral:

• collimatievastheid checken;
• verbeteringen aanbrengen;
• opzetten in het donker oefenen ^_^
• zoeken met de RDF oefenen.

Prototype Sumerian Optics

Om met het laatste te beginnen: dat valt me reuze mee. Ik heb wat moeite met regulier gebruik van de RDF (met één oog erlangs kijken, met één door de RDF) omdat ik een vaag spierafwijkinkje in de ogen heb waardoor het beeldveld van beide ogen dan geen overlap heeft. Maar met wat andere truuken, en een donkere hemel, lukt het me prima.

De Knardijk had een aardige lucht: SQM 20.7 met een dipje naar 20.2 rond 01:30 en daarna weer naar 20.6 terug. Geen verkeerde score voor een rit van 30 minuten. Eerstvolgende beste plek is natuurlijk de Papenslagweg (hogere SQM met minder koepels) en als beste plek de Veluwe met SQM 21 mákkelijk haalbaar, amper koepels en een donker Zuiden. Maar in de zomer niks waard omdat ik er niet zo lang mag staan (01:00 uiterlijk).

Er was dus geen programma en de revue passeerden weer de zuidelijke nevels maar op de Knardijk zag ik alleen de Omega Nevel (de Zwaan). De rest stond in de lichtsoep. Daar merk je dan toch het verschil met de Papenslagweg. Rechtboven en Noord zijn echter prima en daarin dan natuurlijk nu de Zwaan met wederom de Veil Nebula (Sluiernevel) en de Crescent Nebula. Die laatste liet zich maar amper zien. De Little Dumbell ging goed, NGC891 was niet te bespeuren, M31 Andromeda mooi maar wat laag en kwam niet goed uit de verf. Een zoektocht naar de Triple Cave en de twee PN’s daar in de buurt leverden niks op. Vreemd. Nog even Albireo meegepakt natuurlijk (gorgeous!).

De kijker hield zich goed en bleek wat collimatievaster dan de vorige sessie. Dat zit ‘m in de connectie UTA met trussen zo te zien en daar is winst te halen weet ik. Dus de collimatievastheid zal wel beter worden verwacht ik.

Ik stond er niet alleen. Astroforummer Surya stond er ook met de 10″ volltubus dobson. We gaan in september samen met wat anderen naar Lalobbe dus leuk daar eens samen te staan als voorpret. We werden de hele avond blijgemaakt met rondvliegend puin in alle richtingen. Vallende sterren dus. De ene feller dan de andere maar de klapper was toch wel de bolide die van W naar O vloog op zo’n 65 graden hoog rond 23:00! Ik reed nog op de Vogelweg en zag de felle jongen (-5 schat ik) voor de auto door het zwerk knallen. Mét spoor! Schitterend en superhelder! Surya keek de verkeerde kant op en zag er niks van maar de jongens in Dijkgatsbos hadden hem ook gezien. Al met al deze avond zeker 10 grotere en een handjevol kleinere gezien. Zeker meer dan gemiddeld en feller: eentje zag ik in de primaire spiegel langsvliegen.

Het kijken is nu even voorbij tot begin september als ik naar Lalobbe ga. Nu al zin in. Lekker donker, 4 dagen fulltime nerderig doen, BBQ’en, bier drinken en zonwaarnemen overdag hoop ik.

Na het grootse gebeuren in Hohen Woos in April heeft het waarneemgebeuren op een laag pitje gestaan op de incidentele kijkavondjes na. Een donkere nacht als in Hohen Woos vergeet je niet snel en elke avond in Nederland is weliswaar gezellig maar wordt voor mij dan toch vooral gekenmerkt door de verbazing en irritatie over het Nederlandse volk met hun drang alles in lichterlaaie te zetten. Stap de grens over naar Duitsland en de 5.000 km oostwaarts en je ziet dat het ook prima anders kan.

Mede om die reden heeft de Knardijk ook een beetje afgedaan voor mij: je zit daar feitelijk ín de lichtsoep van Zeewolde. En al is het voor 30 minuten rijden de beste plek op de Veluwe na… de Papenslagweg is qua bereik, donkerte en vanuit praktisch oogpunt toch de winnaar. In een uurtje ben ik er en het is er lekker donker, plus een plek zonder last van auto’s. Helaas trekt ook daar wel de lichtvervuiling op omdat boeren het nodig vinden (of er niet over nadenken) dat het vrij onzinnig is 2 felle lampen aan je schuur aan te laten die geen ander ‘nut’ dienen dan het verlichten van de landerijen rondom. Angst voor het duister of onnadenkendheid… beide geen goede eigenschappen.

Genoeg noodzakelijk gemopperd, op naar hoe de avond verliep.

Aankomsttijd was ongeveer 22:15 en aanwezig waren (astroforumnamen alarm) toen al Ionize en Jan Bonte. Na mij arriveerde Arjan, bkapitein gevolgd door Baxstar en Joostjohan. Wat heb je dan zoals staan? Een vlotte C9.25 op HEQ6, een mooie 12″ DHZ trussdob, een Orion XT 12, een 12″ volltubus, mijn prototype Sumerian Optics Propus 10″, een Robtics 70ED doublet (vakantieganger Arjan) en een euh…14″? Dieter Martini F4. Helaas geen camera bij ons voor een timelapse of iets dergelijks want dat had er leuk uitgezien.

Na vrij vlotte opbouw van de Sumerian en collimatie (toch wat gehannes, hij is niet helemaal collimatievast) het zuiden ingedoken me als aftrap de Lagune Nevel. Mijn vorige kijker was 12″ maar de kleinere 10″ wordt zo te zien toch volledig gecompenseerd door een mij beloofd veel (veel!) beter contrast en detail in de nevel. Schitterend met OIII!

Daarna struikelde ik over M22 (mooi!) en dan hop je natuurlijk naar het kleinere M28. Mijn oog viel op een ander klein bolhoopje in die regio namelijk NGC6638: een klein bolhoopje maar hij springt duidelijk in beeld. Drie bolhoopjes in een klein veldje gebiedje rond Kaus Borealis dus.

Terug naar de Lagune die makkelijk te vinden was met RDF only dankzij een lichte plek daar waar M8 zit en dus makkelijk te zien met blote oog (dank voor de tip bkapitein). Omhog naar de Trifid Nebula. Mooi maar klein! Erg klein, veel kleinder dan verwacht zelfs. Helaas was ik mijn 11mm ES 82 graden vergeten (zit in de Lunt thuis…bah, dom!) dus de optimale vergroting ging niet en met OIII erin bleef er in de 6.7mm niks van over. Maar niet getreurd, in de 20mm S5000 ziet het er prima uit!

Verder omhoog naar de mooie zwaan, de Omega Nebula. Schit-te-rend! Eén van mijn favoriete objecten stelde niet teleur. In 20mm vrij klein maar de enorme waas aan flarderigheid rondom was heel mooi. Ik dank dit toch aan die OO UK Pro Grade spiegel, denk ik. Met de Lightbridge zag ik dit écht niet zo gedetailleerd. Nog een stukje hoger, naar de Eagle Nebula die ik nog nooit heb bekeken (wel gezocht niet gezien). Wow!  Meneer Perez heeft een schetsje gemaakt en die geeft een goed beeld wat je van deze nevel ziet.

Bron: Jeremy Perez, VS

Mijn bekenden zullen begrijpen dat bovenstaand lijstje gevormd werd voorzien van genoeg geleuter tussendoor. Het moet wel leuk blijven en na een paar maanden lekker een avond doorhalen, in 20 graden om 01:00 in de nacht!, gaat het allemaal niet te serieus.

Na het zuiden liet ik de theepot op het vuur staan voor een volgende keer (#jinxed) en ging de kijker het zenit in naar de oh zo mooie Veil Nebula. Dáár kwam mijn kijker pas echt goed uit de verf! Een bak detail vloog mij uit het Al tegemoet en in de mooie neveligheid waren allemaal whisps en flarden en slierten te zien die over elkaar duikelden. Beetje bladerdeeg-idee? Heel mooi en lekker de tijd voor genomen.

De losse flarden:

• enorm veel heldere vallende sterren (10+) waaronder een groenige met klein trailtje door Ossenhoeder, laat op de avond een mooie vrij ‘dikke druppelvormige maar korte’ geel-oranje vanuit Grote Beer naar West en de mooiste noordelijk door het zenit, vrij lang met mooi spoor wat nalichtte;
• M27 en M57 waarbij de Ringnevel haar ovaal liet zien en de Halter mooi als altijd was;
• SQM 21.0 met mijn Dark Sky Meter, 21.2 op die van Baxstar dus heel netjes!;
• schitterende Melkweg die ook zonder kijker veel bekeken is;
• het Wonder van Deet.

De volgende waarneemavond zal in Lalobbe zijn verwacht ik. Voor die tijd moet ik de Propus onderhanden nemen. Met name het niet zo collimatievast zijn is irritant & de montering van de UTA op de trussen is lastig en kan met een simpele actie beter gemaakt worden. De eenvoudige en te herhalen montage van de RDF is nog niet je-dat maar de oplossing is bedacht en wordt komende weekuitgevoerd. Al met al een supergoeie telescoop die met wat kleine verbeteringen nog fantastischer wordt en ooit mee mag naar La Palma of Hotel Saharasky!

“Wenn die Welt untergeht, so ziehe ich nach Mecklenburg, denn dort geschieht alles 50 Jahre später.” Rijkskanselier Bismarck.

Het weekend van 11 tot 15 april 2013 was het derde waarneemweekend voor mij in Duitsland. Na 2x Kollase (gebied Göhrde, westen van de Elbe onder Lüneburg) toog ik dit keer naar de vers gevonden Töpferhof Hohen Woos. Een, afgaande op website, Google Maps en Blue Marble, zomaar eens perfecte waarneemlokatie op 5 uur rijden van mijn huis. Donkere luchten en een beter onderkomen dan het mij toch te spartaanse Heu Hotel Gut Kollase van Andreas.

Gratis een wens. Da’s toch aardig!

Laat ik maar met de deur in huis vallen: voor hardcore waarnemen is Kollase beter. Het is er donker, stiller en rustiger. Wil je een lekker bed, verwarming, twee badkamers (bad!) en een soort-van-café op het terrein waar je taart en koffie kan krijgen maar ook knétterdonkere nachten? Ga dan naar Hohen Woos. Voorlopig kan dat niet meer want ik heb het gereserveerd voor de nieuwe maan weekenden van september 2013 en april 2014

Het onderscheid zit ‘m vooral in het feit dat in Hohen Woos een ieniemienie lichtkoepeltje op ZZW ligt van Tewswoos en de lampen op lichtsensor op het terrein van de Töpferhof die soms afgingen (2x per nacht max) door katten of vossen. Of egels, of muizen, of ander lokaal wild. Wil je waarnemen maar schiet je in de stress van een lamp die kan aanspringen….don’t go there. De koepel van Tewswoos mag overigens amper zo heten en ging om 23:00 uit.
Wij gingen dus wel. Overdag een schitterende lokatie met alle gemakken. In de buurt wandelgelegenheden te over en veel, heel veel mooie dieren naast de al genoemde: kraanvogels, valk, zee-arend, buizerds, zwaluwen natuurlijk, herten, zwijnen, vlinders die je hier niet (meer) ziet en de Töpferhof -teckel. De meest gelukkige hond op aarde die in een constant natural high verkeerde door de voor hem ongetwijfeld fabelhafte Umgebung. Verder in de regio ook nog wel wat te zien zoals Festung Dömitz, Rüterberg, de Elbe en als je wat verder wilt rijden Schwerin en Wismar.

Het terrein van de Töpferhof

Maar daar kwamen we eigenlijk niet voor. Waar we wel voor kwamen was de donkere lucht. Die hebben we weliswaar minder gezien dan gehoopt maar op 3 van de 4 avonden konden we aan de slag waarbij de 13de toch de beste nacht was. Gemiddelde SQM was 21.75 op 13-04 en 21.70 op de 14de. Dat kan hoger, want het was verre van optimaal waardoor ik inschat dat 21.9 gemiddeld hier haalbaar is. Perfect donker dus!

Donderdag 11-04

Niks te zien. Bogus meting gedaan van SQM 21.9 gemiddeld onder de gitzwarte wolken. Helaas!

Vrijdag 12-04

Overdag een trip naar Dömitz gedaan. Eerst naar de Elbe gekeken waar de halve brug opviel. Ongetwijfeld een restant uit de tijd dat de DDR onbereikbaar was. De brug die er nu ligt is zichtbaar nieuwer en van de jaren negentig. In Dömitz  zijn we kort de Festung in geweest. Een mooie, vrij kleine, vesting italiaanse stijl. De enige in Noord-Duitsland in zijn soort.

Daarna door naar Rüterberg. Een klein dorpje wat in de DDR-tijd precies in het Ijzeren Gordijn lag. De bewoners moesten elke keer, 22 jaar lang, bij in- en uitgaan van hun dorp papieren laten zien bij de ijzeren hekken etc. Erg bijzonder. In het dorp een wachttoren, waar nu een gezinnetje in woont.

Wachttoren Ijzeren Gordijn

Om 21:30 trappen we af met C/2011 L4 Panstarrs in alle kijkers. Er werden foto’s gemaakt door Christian en in mijn 12″ Lightbridge was het een feest om te zien. Schitterend! Niet alleen de primaire staart was mooi, ook de secundaire (haaks op de grote staart) was eenvoudig te zien.

Wauw!

Daarna kwamen er wat wolken en dat ging zo tot 00:30. In de periode tot 00:30 was er echter echt wel wat te kijken. En zo zag ik voorbij komen: Hickson 61, M98, Markarian’s Chain, Leo 1 (M105 e.o.) en Leo’s Tripplet. Veel detail was er op deze matige avond niet te zien maar alles functioneerde, dauwverwarming ging nu 6 uur lang probleemloos dankzij de nieuwe DHZ powertank en ik kan nog starhoppen. Ik blij en wij allen blij want deze avond mag toch wel het Wonder van Hohen Woos heten aangezien we eigenlijk helemaal niet meer op enig helder weer hadden durven hopen.

De transparantie was voor deze lokatie niet best, de SQM bleef steken op 21.35 gemiddeld maar vaak ook rond 20.9. Maar ja.. voor SQM 20.6 gemiddeld rijd ik gerust 30 minuten in Nederland dus wat is slecht…

Na 00:30 nog tijd voor meer. De SQM werd niet heel denderend maar er kon nog meer bekeken worden!

• M51 met héél vaag de spiraalarmen. M51a prima zichtbaar maar de brug niet.
• NGC4565 The Needle, de bekende edge-on spiral. De starphop bleek mee te vallen. Die pak ik zeker nog een keer mee.
• M82 mooie sigaar, met wat zwarte flarden maar verder weinig detail.
• M81 was erg slecht zichtbaar, geen hint van de spiraal wat ongetwijfeld te wijten was aan de belabberde transparantie.
• M64 … die ging niet meer lukken want om 04:00 was het toch écht bekeken! Op naar de volgende nacht!

Zaterdag 13-04

In het voren had ik mij niet voorbereid op deze trip. Ik wist wel dat ik mij wilde beperken tot Leo, Virgo en Coma maar objecten selecteren heb ik lekker bewaard voor Hohen Woos zelf. Overdag op vrijdag dus de boeken in (Night Sky Observers Guide, Sue French’s Deepsky Wonders) en een aardige selectie gemaakt. Roland had als tip in een notitieboekje te noteren wat ik ging bekijken met wat opmerkingen erbij wat bijzonder is aan de te bekijken galaxies. Zo gezegd zo gedaan en dat is goed bevallen.

First up: Corvus. Inderdaad, dat was niet geplanned maar daarin staat het Antennae stelsel. Daarna door naar staart Leo, lijf Leo, kop Leo, Virgo cluster en afsluiten met Coma cluster en bij tijd over het oostelijk deel van Virgo.

Voor het eerst werkte ik volledig op de Triatlas B met kleine uitzondering dat ik in het Virgo cluster even in de PSA gespiekt heb omdat de Triatlas B vrij overweldigend is in dat gebied en de PSA me wat meer houvast gaf.

Eerst dus Corvus.

Daar wilde ik NGC4038 & 4039 Antennae/Ringtail doen maar die stonden te laag en dus niet gedaan. M104, het Sombrero Stelsel stond vrij laag en was niet al te helder. Kern te zien met stofbandje maar de ‘sombrero-vorm’ was niet te herkennen.

Dan in de staart van Leo begonnen met NGC2903 + 2916, die had een (notitie in boekje) Lichte korrelstructuur gezien en wat lichte delen aan de N & Z uiteinden zoals in Nightsky Guide stond.

Door naar NGC3226 & 3227. Daarover schreef ik: Erg zwak. Eentje zou ietsje groter zijn maar beide waren zo zwak dat ik weinig verschil zag tussen beide.

Met Hickson 44 heb ik al 2 jaar een appeltje te schillen en wel dat ik NGC3187 daarin nooit zag. Voor het eerst allevier gezien! Ook de zwakke NGC3187. Vorm daarvan niet te zien, slechts een vage vlek (leek wat langwerpig)

Dan NGC3395 & 3396 (die eigenlijk in Leo Minor staan…). Interacting galaxies. Ene (3395) is S-vormig, de andere vaag vlekje. De S-vorm alleen te zien na lang kijken & perifeer. De S-Vorm zag ik overigens pas bij de 2de keer kijken omdat ik in het notitieboekje een tekeningetje had gemaakt en me later pas bedacht dat ik niet gechecked had of ik die vorm ook kon herkennen. Ja dus. 

Van Leo’s Triplet heb ik alleen NGC3628 bekeken. Het stofbandje gezien, maar de halovorm was niet echt herkenbaar zoals je die op foto’s ziet.

M95 weinig te zien van spiraal, heeeeeel lichtelijk. Ik besef mij dat ik ruzie krijg met Messier fans als ik zeg dat ik Messier objecten niet echt spannend vind. Deze niet in ieder geval.

NGC3384, 3389, M105
Een trio maar nogal detailloos (laag vergroot).

Stelsel NGC3521 zou een korrelige structuur hebben en héél misschien aan W-zijde een stofbandje. En jawel hoor,
beide gezien! Leuk om dat zo te kunnen zien, de donker hemel hielp daar ongetwijfeld bij!

NGC3607 & 3608 erg zwak maar onmiskenbaar een interacting stel. Ik zit in mijn ‘interacting galaxies periode’ en deze heb ik eens lekker lang bekeken.

NGC3386, 3884, 3681 kon ik probleemloos allemaal te zien maar er waren er volgens mij meer dan alleen deze drie. Dit moet ik nog eens checken.

In Virgo aanbeland meteen begonnen met de Siamese Twins, een mooi interacting stel! Ook NGC4565 The Needle weer even bezocht. Erg mooi, veel mooier dan gisteren!

De SQM was op deze avond gemiddeld 21,75 en de seeing was erg goed, transparantie was ook erg goed maar niet perfect. Inmiddels had ik de selectie afgewerkt en wat geschetst. Tijd om wat te freewheelen!

In Ursa Major wat stelseltjes afgelopen maar noemenswaardig was weer M101 met de spiraalvorm zichtbaar (al vond ik het wat lastig zichtbaar) en de mooiste M51 & M51a waarneming van mij tot nog toe: spiraal te zien, halo te zien, brug te zien. Een donkere achtergrond helpt daar enorm bij!

Maf object van de avond was de Omega Nevel! Die stond natuurlijk laag aan de horizon maar ja hoor… nu al te zien! De Veil Nebula was ook te zien maar die tel ik niet mee, stond veel te laag. Beetje ‘vieze waarneming’ daardoor.

De powertank deed het wederom perfect, geen centje last van dauw gehad. Opvallend vond ik dat het meest gebruikte oculair de 11m Explore Scientific was (140x vergroting).

Wh00t!!!!

Zondag 14-04

Een dag met veel wachten op een paar schaarse, maar erg donkere!, momenten. In de heldere momenten was de transparantie niet al te best maar de SQM haalde weer een lekkere 21.70 gemiddeld! Dus genoeg reden om lekker te blijven staan, te kletsen en te klooien met long exposures, lampjes, aanstekers en laserpointers. Foto’s volgen.

In de heldere momenten dook ik Ursa Major in. Daar had ik wat ‘needles’ gevonden. Eerst was daar NGC4144 wat een alleraardigste naald is. Daarna NGC4100 gevolgd door NGC4157. Omdat lange sessies niet gingen hebben we ons verder ook vermaakt met ouderwets sterren kijken, en natuurlijk de Melkweg bekeken die langzaam aan opkwam met de Zwaan.

Dan nog NGC5740, geschetst. Dat schetsen is lastig, en zeker met weinig tijd tussen wolken door. Ik zie achteraf (vergeleken met DSS) dat de sterposities niet super zijn maar het moet er maar mee. Een indicatie geeft het zeker wel.

Het klapstuk van de avond, en het hele weekend eigenlijk, was voor mij dat ik Palomar 4 kon bijschrijven. Dit is een bolhoop en het bijzondere eraan is dat hij vrij zwak is (mag 14.2) en de verst weg gelegen bolhoop is die je op het Noordelijk Halfrond kunt zien: 355.000 lichtjaar. Dit ding ‘hoort’ nog bij ons Melkwegstelsel samen met ongeveer 60 andere bolhopen.

Bewaard voor het laatst, want ik dacht een lastige vondst te moeten doen. Niks is minder waar, de starhop was vrij eenvoudig! Je hebt wel achterlijk donkere lucht nodig wil je er dan zo makkelijk vanaf komen want als het minder donker was geweest was nummertje 4 mij niet opgevallen en had ik veel dieper moeten starhoppen. Maar…nu dus niet! En dat moest op schets, héél vlug in een halve minuut omdat de wolken er al weer aankwamen. Let dus niet op de verhoudingen, dit was een super-quickie!

In september ga ik weer. Dan is het Melkwegtijd dus weer andere dingen te zien. Nu al zin om daar weer heen te gaan, te kletsen met eigenaar Franz Döscher en hopelijk met wat meer heldere nachten!

Laatste bakkie koffie

Via de social media boodt ESO aan geïnteresseerden een exemplaar aan van het boek Europ to the stars om te recenseren. Nou ben ik bij een boek over 50 jaar ESO altijd wat angstig voor een boek vol propaganda en pagina’s vol cijfertjes en tabellen. Maar ik was erg benieuwd, schreef mij in en mijn hart sprong op toen ik dit boek uit de verpakking haalde:

Niks geen droge kost maar mooie plaatjes en een lekker lopend verhaal! Die foto’s zijn af en toe zelfs 3 pagina’s groot want uitvouwbaar. Afwisselend werd mijn oog gestreeld door mooie foto’s van hemelse vista’s en werd de nerd in mij enthousiast van de brokken high-tech. Telescopen. Grote! Dit boek, in opdracht van ESO gemaakt, had ik in 2 avonden uit. En mensen die mij kennen weten dan dat dit een goed boek is.

Het boek begint met een de historie van de ESO. Je reist af naar Zuid-Afrika, waar veldonderzoek werd gedaan omdat men dacht dat dit een goede lokatie kon zijn voor een eerste zuidelijk observatorium. Vanuit het noorden was het grootste deel van de zuidelijke sterrenhemel immers onbekend en daar wilde men verandering in brengen. Eerst simpelweg vanuit het oogpunt van navigatie (langer geleden nog dan de 19de eeuw natuurlijk…) en de zuidelijke Melkweg zien we hier op onze breedtegraad niet. En natuurlijk voor onderzoek van ons noorderlingen onbekende hemelse objecten in de zuidelijke Melkweg.

Vanwege de enorme kosten die gemoeid waren bij de onderneming ontstond al vrij gauw een europees samenwerkingsverband tussen een handjevol landen: de ESO was begonnen. Echter bleek Zuid-Afrika na onderzoek ter plaatse niet goed genoeg.Toen men in Zuid-Amerika betere lokaties vond startte de ESO met het eerste observatorium op de bergrug La Silla in 1969 waarbij in 1976 het topstuk geopend werd: een 3.6 meter telescoop.

Natuurlijk smaakte dit naar meer en men dacht direct verder voor een nog grotere telescoop. Eerst zou dat een een 16 meter telescoop worden maar het bleek praktischer als er enkele kleinere telescopen gekoppeld konden worden. Dit werd de Very Large Telescope (VLT): vier telescopen van 8 meter per stuk, aan elkaar gekoppeld door een compex optisch netwerk. De techniek werd in 1980 getest met de New Technology Telescope, en in 1999 was de VLT een feit. Dit keer niet op La Silla maar op Paranal, iets noordelijker gelegen.

De opvolger van de VLT is inmiddels al een tijd lang in ontwerp. Net als bij de naamkeuze VLT blijken de ontwikkelaars van die telescoop niet over een bijzonder creatieve geest te beschikken als het op de naam aankomt: de E-ELT. European Extremely Large Telescope. Op dit moment (begin 2013) is deze telescoop in ontwikkeling.

Tot zover een hele beknopte samenvatting van een deel van het boek. Want de geschiedenis van de ESO is maar een deel van het verhaal. In het boek komen namelijk ook nader aan de orde de toekomst van de ESO en gaan de schrijvers dieper in op de deelnemers aan de ESO. Wat mij echter meer trok waren de hoofdstukken over de diverse (soms uitgefaseerde) telescopen in Chili en het hoofdstuk over de recent officieëel geopende ALMA (sub)millimeter array op een slordige 5 km hoogte. En het boek geeft een mooi overzicht van het arsenaal aan telescopen en techniken die door de ESO ingezet worden om de geheimen van het heelal te ontrafelen.

Al met al vond ik dit een bijzonder geslaagd boek. Je krijgt mij niet zomaar gegrepen met een boek over de geschiedenis van een wetenschappelijke organisatie. Maar Schilling en Christensen zijn er in geslaagd een overzichtswerk te combineren met zeer mooie astrofoto’s en beknopte uitleg van techniek waarbij het nooit te lang door gaat over één onderwerp. Een knappe afwisseling tussen het verhaal van ESO, de ingezette middelen en de bereikte resultaten. Zeker een aanrader als je in twee avonden (oké, pak er drie) helemaal bij wilt zijn over de ESO of als je simpelweg geïntroduceerd wilt worden met wat de ESO doet.

Het boek ligt in de winkel voor rond de €50,00 in de boekwinkels. Dat is een stevige prijs, maar dat is het boek met 224 mooie pagina’s ook. Laat je daar dus niet door tegenhouden.

Europe to the stars – ESO’s first 50 years of exploring the southern sky

Uitgeverij Wiley-VCH Verlag Gmb

ISBN 978-3-527-41192-4

Govert Schilling & Lars Lindberg Christensen

September 2012

 

Nieuwe Maan weekend september 2012. November de 11de in 2012. En 4 maart 2013. Dat zijn de laatste 3x dat ik onder de sterrenhemel stond.

Gisteren op tijd van werk weg en de spullen ingeladen. Tijdig de auto in op weg naar de Knardijk. Of Gortel. Of toch Lochem? Het werd Lochem want boven het westen en noorden zag ik wat sluier hangen. Helaas. Nog geen 2km onder knooppunt Hoevelaken door kwam ik in de enige file van Nederland. Niet nu! Wel nu. Een uur later kon ik de volgende afslag nemen bij Barneveld en draaide ik om. Lochem was al buiten bereik. Mopperend naar huis. Jas uit. Jas aan. Mopperend weer naar de tuin. Minder mopperend de auto in. En alsnog naar de Knardijk gereden. Wat kan het ook schelen, ik wil wat zien. Om 20:40 was ik op de dijk en gauw de boel opgezet na een rondje langs de 5 anderen. De 12″ LX200 van Victor torende weer twee en een halve meter boven de dijk uit. Flak kijker.

De omstandigheden waren oké. We haalden een SQM van 20.53 wat vooral te ‘danken’ was aan de cirrus en soms zelfs regelrechte hoge bewolking. Sterren gingen dan ‘uit’ en detail was over het geheel slecht deze avond die zich kenmerkte in vooral wollige sterren. Toch nog wat gezien, zelf. De kijker opzetten kon ik gelukkig nog…

Eerst M42 en M42, met de 28mm S5000 en dus een groot beeldveld (75x). Helaas heb ik (nog) geen 2″ UHC of OIII filter maar ook zo al heel aardig. Door naar Jupiter. Autsj! Seeing not good.

Door naar de kijker van Victor voor wat carbon sterren. Wandelen langs Hans voor een hele heldere NGC galaxy waar ik het nummer van kwijt ben. Hans en Matthijs noemden het de ‘gemiste Messier’. En dat was terecht. Heel helder!

Terug naar mijn kijker. Even Hickson 44 in de nek van Leo. Twee waren er te zien, maar het was echt te grijs. Jammer! M51 dan want die kwam al wat omhoog.

En weer een rondje langs de anderen gevolgd door een korte eigen sessie met daarin:

• M51
• M53 bolhoop
• het “Black Eye Galaxy” (M eeuuuh…83? 84? Ah, what the hell!)

M51 was nu véél beter dan eerder. Met wat spiraalarmen te zien. De bolhoop M53 was fijnkorrelig en een sterretje die eruit springt (volgens mij een voorgrondster). En het black eye gx liet een mooi zwart stofbandje zien en een ‘waaierig’ uiterlijk. Mooi ding!

Nog een tussenstop voor dit keer twee mooie Herschel dubbelsterren in de 12″ van Victor. Een stel zat op 12.7 arcsec naast elkaar. Krap! Een ander setje had een compagnon van mag 12.nogwat. Zwak ding. Allemaal niet te doen in mijn kijker, of in ieder geval niet in het tempo wat Victor haalt met de goto.

Het was 23:30 en nu wel zo slecht dat ik het voor gezien had. Eerder vertrokken de anderen al. Mooi om er weer eens te hebben gestaan in een stuk aangenamere temperatuur. Jammer van de hoge wolkjes, die verprutsten het toch wel behoorlijk.

Leerpunten: Powertank no good, must improve! Triatlas B op A3 formaat geprint vind ik onhandig. Misschien nog maar ff door met de PSA of een alternatief zoeken. Lijstje maken met Astroplanner werkt goed! Wat niet goed werkt is zaken in het zenit zoeken want dat is met de zogenaamde dobsondans geen pretje….

Om 23:30 was ik dus weg. Victor alleen achterlatend, brabbelend in zijn memorecorder en tig dubbelsterren afstruinend.